انکدر | ENCODER صنعتی چیست؟ | معرفی انواع Encoder و برندهای برتر بازار

✅ انکدر | ENCODER چیست و چه کاربردی دارد؟

انکدر | ENCODER یک حسگر موقعیت الکترومکانیکی است که برای تبدیل حرکت مکانیکی چرخشی یا خطی به سیگنال الکتریکی قابل‌خواندن توسط سیستم‌های کنترلی استفاده می‌شود. خروجی انکدر اطلاعاتی مانند سرعت، موقعیت زاویه‌ای، جهت چرخش و تعداد پالس‌ها را به سیستم می‌دهد.

در واقع انکدر به‌عنوان چشم سیستم کنترل در صنایع مختلف شناخته می‌شود؛ چرا که وضعیت حرکت محور یا شفت موتور را به دقت گزارش می‌کند.

 

🔧 انواع انکدر از نظر عملکرد

🔹 1. انکدر افزایشی (Incremental Encoder)

این مدل در هر چرخش مقدار مشخصی پالس تولید می‌کند، اما موقعیت دقیق را به‌صورت مطلق مشخص نمی‌کند.
ویژگی‌ها:

دقت بالا در شمارش پالس‌ها

قیمت اقتصادی

پرکاربرد در سیستم‌های CNC، موتور پله‌ای، ماشین‌آلات بسته‌بندی

نیاز به شمارش از نقطه مرجع پس از روشن شدن

🔹 2. انکدر مطلق (Absolute Encoder)

در این مدل، انکدر برای هر زاویه از چرخش، یک کد یکتا تولید می‌کند؛ حتی پس از قطع برق نیز موقعیت حفظ می‌شود.
ویژگی‌ها:

مناسب سیستم‌های حساس و بحرانی

عدم نیاز به مرجع اولیه

دارای پروتکل‌های ارتباطی مانند SSI، BiSS، CANopen، EtherCAT

📏 پارامترهای مهم در انتخاب انکدر

پارامتر توضیح
رزولوشن (Resolution) تعداد پالس در هر دور چرخش (مثلاً 1000PPR یا 4096 بیت در انکدر مطلق)
نوع خروجی NPN، PNP، Line Driver (Differential)، Open Collector
ولتاژ تغذیه معمولاً 5V، 12V یا 24V DC
نوع اتصال مکانیکی Solid Shaft (شفت دار)، Hollow Shaft (بدون شفت)، Shaft-less
قطر شفت رایج‌ترین قطرها: 6mm، 8mm، 10mm، 12mm
نوع سیگنال A/B/Z یا A/A’/B/B’ برای انکدر افزایشی – Gray Code برای انکدر مطلق
درجه حفاظت (IP) IP50 تا IP67 بسته به محیط نصب

🏭 کاربردهای انکدر در صنعت

✅ 1. ماشین‌های CNC و ابزار دقیق

انکدرها وظیفه‌ی گزارش موقعیت دقیق محورها را به کنترلر دارند. در ماشین‌هایی مانند تراش، فرز، برش پلاسما و لیزر استفاده می‌شوند.

✅ 2. اتوماسیون صنعتی و خطوط تولید

در خطوط نوار نقاله، چاپ، بسته‌بندی، شمارش قطعه و موقعیت‌یابی اجسام از انکدر برای اندازه‌گیری سرعت و موقعیت استفاده می‌شود.

✅ 3. آسانسور و بالابرها

برای تشخیص طبقه، جهت حرکت و توقف دقیق کابین از انکدر استفاده می‌شود.

✅ 4. سیستم‌های رباتیک

در ربات‌های صنعتی و بازوهای اتوماسیون، انکدرها کنترل دقیق زوایای حرکت مفاصل را فراهم می‌کنند.

✅ 5. موتورهای الکتریکی سروو و استپ موتور

انکدر بخشی از سیستم بازخورد سرووموتور است که اطلاعات موقعیت دقیق را به درایو می‌فرستد.

🔍 برندهای معتبر انکدر در بازار ایران و جهان

🔸 1. انکودر آتونیکس Autonics

برند کره‌ای پرطرفدار با مدل‌هایی مانند E40، E50، E58، و سری‌های جدید HE و LE.
مزایا:

قیمت مناسب

تنوع بالا

خدمات پس از فروش خوب

انکدرهای افزایشی و مطلق

🔸 2. Fenac (فناک)

انکودر فناک برند ترکیه ای پیشتاز در CNC و رباتیک. انکدرهای فناک به‌ویژه برای سروو موتورهای CNC طراحی شده‌اند.
ویژگی‌ها:

دقت بسیار بالا

مقاوم در محیط‌های صنعتی سنگین

🔸 3. Wachendorff (واخندورف)

انکودر واخندورف برند آلمانی با انکدرهای صنعتی حرفه‌ای، به‌ویژه در انکدرهای مطلق با پروتکل‌های شبکه صنعتی.
مزایا:

کیفیت ساخت بالا

خروجی‌های متنوع (SSI، CANopen، PROFIBUS)

مناسب برای محیط‌های صنعتی سخت با IP67 و شیلد EMI بالا

🔸 4.  Omron

برندهای بین‌المللی دیگر با کیفیت بالا که در صنایع پیشرفته، انرژی، خودروسازی و سیستم‌های مانیتورینگ استفاده می‌شوند.

💡 نکات مهم در نصب و نگهداری انکدر

همیشه از کابل‌های شیلددار برای سیگنال انکدر استفاده کنید.

در صورت استفاده در محیط گردوغبار یا لرزش‌دار، از براکت‌های فلزی مقاوم و کوپلینگ الاستیک بهره ببرید.

اگر رزولوشن بالا مد نظر است (بیش از 2000 PPR)، حتماً از درایور Line Driver با کنترلر سازگار استفاده کنید.

برای انکدر مطلق، نوع پروتکل با کنترلر (مثل PLC یا درایو) باید دقیق تطابق داشته باشد.

❓ سؤالات متداول (FAQ)

۱. تفاوت انکدر افزایشی و مطلق چیست؟
🔹 افزایشی فقط پالس تولید می‌کند و پس از روشن شدن نیاز به مرجع دارد.
🔸 مطلق در هر لحظه موقعیت دقیق را حفظ می‌کند و بدون نیاز به مرجع، موقعیت را به سیستم می‌فرستد.

۲. انکدر چند سیم دارد؟
رایج‌ترین مدل‌های افزایشی 5 تا 6 سیم دارند (A, B, Z, 0V, Vcc, Shield).
مدل‌های Line Driver دارای سیگنال‌های دوتایی (A, A’, B, B’, Z, Z’) هستند.

۳. آیا انکدر را می‌توان مستقیم به PLC متصل کرد؟
✅ بله، در بیشتر موارد امکان‌پذیر است. اما در سیستم‌هایی با سرعت بالا یا طول کابل زیاد، استفاده از ماژول ورودی سرعت بالا یا تقویت‌کننده توصیه می‌شود.

۴. تفاوت انکدر PNP و NPN در چیست؟
🔹 در انکدرهای افزایشی با خروجی دیجیتال، سیگنال‌های PNP ولتاژ مثبت (source) و NPN ولتاژ منفی (sink) را ارسال می‌کنند. انتخاب آن به نوع ورودی PLC بستگی دارد.

📋 جمع‌بندی نهایی

انکدر صنعتی یکی از حیاتی‌ترین اجزای سیستم‌های اندازه‌گیری، کنترل موقعیت و مانیتورینگ در صنایع است. بسته به نوع پروژه و سیستم کنترلی، انتخاب انکدر مناسب (افزایشی یا مطلق)، رزولوشن، نوع خروجی و برند، تأثیر مستقیمی در دقت و پایداری سیستم دارد.

برندهایی مانند آتونیکس (Autonics)، فناک (Fanuc)، واخندورف (Wachendorff) و سایر برندهای مطرح جهانی، راهکارهای متنوعی برای انواع نیازهای صنعتی ارائه می‌دهند. با انتخاب درست انکدر، می‌توان کنترل دقیق‌تری بر حرکت و فرآیندهای صنعتی داشت و راندمان و ایمنی سیستم را افزایش داد.